Archival resources online szukajwarchiwach.pl
Collection: 34/403/0 Gmina Wyznaniowa Żydowska w Lesznie

Gmina Wyznaniowa Żydowska w Lesznie
Archiwum Państwowe w Lesznie
- brak danych - 1808-1939
- brak danych - 1808 - 1939
- brak danych - tak
instytucje wyznaniowe - - polski
inwentarz książkowy Yes - brak danych -
Żydzi zostali sprowadzeni do Leszna przez Rafała III Leszczyńskiego w 1534 r., a więc jeszcze przed uzyskaniem przez osadę praw miejskich. Pozwolenie na osiedlenie się w Lesznie ludności żydowskiej wydał jednak dopiero w 1580 r. Andrzej Leszczyński. Odtąd Żydzi szybko napływali do miasta. Przybywali głównie z Czech i krajów niemieckich, zachęceni przychylnością właściciela, perspektywą rozwoju gospodarczego i panującą w Rzeczypospolitej tolerancją religijną. W 1626 r. właściciel Leszna zezwolił Żydom na zakupienie w mieście 28 domów. Ludność żydowska osiedliła się w północno-zachodniej części miasta. Niebawem Żydzi wybudowali tam również synagogę. Według danych z 1656 r. w Lesznie zamieszkiwało 400 rodzin żydowskich. W 1689 r. Żydzi byli właścicielami 164 domów i odgrywali ważną rolę w życiu gospodarczym miasta, szczególnie w wymianie handlowej i obrocie kredytami. Synagodze leszczyńskiej powierzali swoje kapitały mieszczanie, okoliczna szlachta, a nawet chrześcijańskie gminy wyznaniowe -jak na przykład filipini z Gostynia i jezuici z Poznania. W połowie XVIII w. leszczyńscy Żydzi wspólnie ze swoimi współwyznawcami z Brodów opanowali dwie trzecie handlu Rzeczypospolitej z Lipskiem, stanowiącym wówczas główne centrum handlowe Europy Środkowej. Warto również wspomnieć, że leszczyńscy kupcy utrzymywali we Wrocławiu swych stałych przedstawicieli handlowych. Żydzi handlowali między innymi: suknem, płótnem, skórami, wełną, zbożem, drogimi kamieniami szlachetnymi, wódką i winem. W tym czasie /XVIII w./ liczba Żydów w Lesznie wahała się od około 4 do 6 tysięcy osób. W XIX w. sytuacja uległa zmianie. Rozwój stosunków kapitalistycznych, przemysłu i nowoczesnych środków komunikacji oznaczał dla wielu rodzin żydowskich zubożenie lub wręcz utratę dotychczasowych źródeł utrzymania, szczególnie związanych z pośrednictwem w handlu. Pociągnęło to za sobą emigrację Żydów i tym samym zmniejszyła się ich liczba w mieście. Leszczyńscy Żydzi emigrowali między innymi do Głogowa, Berlina i Wrocławia. Część wyjechała także do Ameryki Północnej i Australii. Ponadto niektórzy, związani handlowo z Rosją, przenieśli się do Królestwa Polskiego. W jednym tylko 1842 r. opuściło Leszno 150 rodzin żydowskich. Proces emigracji Żydów miał także miejsce w okresie międzywojennym. O ile w 1920 r. mieszkało w Lesznie jeszcze 505 Żydów /2,9 % ogółu mieszkańców/, to w 1939 r. było ich zaledwie 184 /0,86 % mieszkańców/. Przez cały czas istnienia gminy żydowskiej /kahału/ w Lesznie Żydzi tworzyli odizolowaną grupę narodowościową, która nie asymilowała się z pozostałą ludnością miasta. Kahał posiadał szeroką autonomię w zakresie: kultu religijnego, szkolnictwa, sądownictwa cywilnego, udzielania pomocy społecznej i poboru podatków. W dwudziestoleciu międzywojennym pełna nazwa gminy żydowskiej brzmiała Gmina Wyznaniowa Żydowska w Lesznie. Do zadań gminy należało miedzy innymi: zaspokojenie potrzeb religijnych ludności żydowskiej, utrzymanie szkoły oraz zarządzanie własnym majątkiem i fundacjami. Pracami Gminy kierował Zarząd, na czele którego stał prezes. W okresie międzywojennym - w związku z likwidacją wielu gmin żydowskich w tej części Wielkopolski - gminie leszczyńskiej podlegali Żydzi z: Bojanowa, Czempinia, Krobi i Śmigla. Jesienią 1939 r. Niemcy wywieźli leszczyńskich Żydów do Generalnego Gubernatorstwa. Po zakończeniu wojny gmina żydowska nie reaktywowała swej działalności. Akta zespołu nie dają pełnego obrazu działalności Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Lesznie. Są to bowiem materiały szczątkowe, dotyczące na ogół tylko spraw finansowych. W zespole zachowała się m.in. korespondencja w sprawie opłat na rzecz Gminy i rewindykacji majątku zlikwidowanych gmin żydowskich. Akta te są świadectwem ówczesnej trudnej sytuacji finansowej Gminy. Z innych materiałów zachowały się w zespole: księga wpisu urodzeń z lat 1808-1809, sprawy finansowe żydowskiej szkoły elementarnej w Lesznie oraz protest przeciwko zlikwidowaniu gminy żydowskiej w Rawiczu. - brak danych -
Units in the collection::
Number of units per page
Reference code Title Dates Number of scans
34/403/0/-/1 [Księga wpisu urodzeń] 1808-1809 0
34/403/0/-/2 Liste von den Todesfallen der Judischen Glaubensgenossen in der Stadt 1825-0 0
34/403/0/-/3 Rechnung der Kasse dre judischen Elementarschule zu Lissa 1859-0 0
34/403/0/-/4 Belage zur Rechnung der Kasse der judischen Elementarschule zu Lissa 1860-0 0
34/403/0/-/5 Belage zur Rechnung der Kasse der judischen Elementarschule zu Lissa 1860-0 0
34/403/0/-/6 [Plany amortyzacyjne Gminy i korespondencja z Wojewódzkim Bankiem Pożyczkowym w Poznaniu w sprawie zaległych rat odsetkowo-amortyzacyjnych] 1926-1938 0
34/403/0/-/7 [Korespondencja w sprawie wypłacenia Gminie odszkodowania za teren zajęty pod budowę koszar] 1926-1938 0
34/403/0/-/8 [Sprawa renty należnej Gminie z majątku Golina Wielka] 1930-1939 0
34/403/0/-/9 Reklamacje podatkowe 1933-1935 0
34/403/0/-/10 Bank Dyskontowy w Berlinie [sprawy depozytu Gminy w Niemczech] 1930-1939 0
34/403/0/-/11 Księga przychodu z inkasa 1936-1939 0
34/403/0/-/12 Sprawy adwokata Jakuba Grynsztajna z Warszawy [rewindykacja majątku zlikwidowanych gmin żydowskicj] 1934-1935 0
34/403/0/-/13 Bojanowo [korespondencja w sprawie opłat na rzecz Gminy, spis wyborców Gminy oraz sprawy Fundacji im. Rohra] 1930-1935 0
34/403/0/-/14 Czempiń [sprawy nieruchomości i opłat na rzecz Gminy} 1933-1939 0
34/403/0/-/15 Krobia [ sprzedaż nieruchomości] 1909-1935 0
1 2

Amount of archival material

19

19

0

0.10

0.10

0.00

Amount of non-archival material

0

0.00

- brak danych -

X

W szukajwarchiwach.gov.pl udostępniliśmy nową wersję wyszukiwarki!

Zachęcamy do jej testowania oraz przesyłania nam propozycji kolejnych zmian i nowych funkcjonalności. Nasz adres znajdziesz w zakładce „Kontakt” na szukajwarchiwach.gov.pl.

Jednocześnie przypominamy, że serwis szukajwarchiwach.pl nie jest rozwijany od lutego 2019 r. – nowe opisy i skany publikowane są wyłącznie w szukajwarchiwach.gov.pl.